هنر خیابانی، ابزاری در خدمت آزادی بیان در پایتخت ایران

لا بلای خیابان‌های شلوغ و پر از جنب و جوش تهران، یک هنرمند ایرانی‌ با نام مستعار بلک هند ، بر آن شده تا دغدغه‌های روزانه شهروندان ایرانی‌ را به نمایش درآورد.

هنر گرافیتی در تهران یا حتی در دیگر شهرهای ایران پدیده جدیدی نیست، اما شاید فرق بارز کارهای بلک هند با آثار پیشین،  حضور پررنگ مضامین اجتماعی و سیاسی  در کارهای او باشد.

در تهران همانند اکثر شهرهای دنیا، دیوارنگاری فعالیتی غیرقانونی است، ولی‌ به عنوان آثار هنری پدیدار شده اند.  اما آنچه کاربلک هند را از هنر گرافیتی در شهرهایی چون برلین یا نیو یورک متمایز می‌سازد، پیش زمینه اجتماعی- سیاسی حاکم بر ایران است. بدین ترتیب که میل به اصلاحات فرهنگی‌ و اجتماعی نزد اغلب جوانان،  معنا و حساسیت ویژه‌ای به کارهای بلک هند می‌بخشد.

وزرش و بانوان

عکس بالا خانمی با لباس تیم‌ ملی‌ فوتبال ایران در جام جهانی‌ ۲۰۱۴ برزیل، در حال بالا بردن یک مایع ظرفشویی را به تصویر می‌‌کشد. حالت او یادآور بالا بردن جام قهرمانی توسط بازیکنان است، اما سیمای وی ظاهراً ابراز ناخشنودی دارد. زنان ایرانی‌ مدت هاست که از حضور در استادیوم‌های فوتبال منع شده اند و در اواخر خرداد ماه سال جاری- همزمان با مسابقات لیگ جهانی‌ والیبال- بانوان از حضور در استادیوم‌های والیبال نیز محروم شدند. در واکنش به اعتراضات به این تصمیم، سردار اسماعیل احمدی مقدم، فرمانده نیروی انتظامی عنوان کرد که حضور مشترک مردان و زنان در چنین اماکنی  » به مصلحت نیست « .

زمان دیپلماسی فرا رسیده است

اثر بالا اشاره به اختلافات هسته‌ای میان ایران و قدرت‌های غربی دارد و ظاهراً در تیر ماه سال ۱۳۹۲، مدت کوتاهی‌ بعد از انتخاب حسن روحانی به عنوان رئیس جمهور،  به نمایش در آمد. تنش‌های سیاسی میان ایران و قدرت‌های غربی در پایان دور دوم ریاست جمهوری احمدی‌نژاد به اوج خود رسیدند و تحریم‌های اقتصادی علیه ایران فشار شدیدی بر طبقه متوسط و کارگران ایرانی‌ وارد می کردند.

غزه خونین

این اثر در پائیز سال ۱۳۹۱ همزمان با حمله اسرائیل به غزه به نمایش در آمد، و در جریان حمله اخیر اسرائیل به غزه در تابستان ۱۳۹۳ بار دیگر در رسانه‌های اجتماعی به اشتراک گذارده شد. در طی‌ تظاهرات علیه نتایج انتخابات ریاست جمهوری در سال ۱۳۸۸، برخی‌ از تظاهر کنندگان نسبت به حمایت بی‌ وقفه جمهوری اسلامی ایران از غزه، علیرغم وجود مشکلات عمده اجتماعی و سیاسی حل نشده در ایران، اعتراض داشتند. اثر فوق ازبلک هند این پیغام را دارد که فجایع انسانی‌، صرف نظر از جا و مکان، باید محکوم گردند.

مزایده فروش کلیه

تصویر فوق اشاره به بازار داغ فروش کلیه در ایران دارد. این اثر در نزدیکی‌ کلینیک فوق تخصصی شهید هاشمی‌ نژاد، جایی‌ که به طور معمول آگهی‌‌های فروش کلیه بر روی دیوار درج می شوند، به تصویر در آمد. طبق گفته شاهدان عینی این اثر در تیر ماه سال جاری به نمایش در آمد و بلافاصله شبانه از روی دیوار پاک شد. در ایران فروش کلیه، در صورتی‌ که از مقررات و روند پزشکی‌ مربوطه پیروی کند، عملی‌ مجاز است.  در چنین شرایطی، افرادی از قشر فقیر جامعه از روی ناچاری به فروش کلیه روی آورده اند، اما متأسفانه در سال‌های اخیر  » واسط « های غیرقانونی به منظور » تسهیل « روند تبادل کلیه وارد  این تجارت شده اند. چند روز قبل از به نمایش در آمدن این اثر، دکتر‌های ایرانی‌ خبر از قاچاق کبد از ایران به بیمارانی در کشورهای عربی‌ حوزه خلیج فارس دادند.

نقطه قوت آثار بلک هند، توانایی‌اش در افشای مشکلات اجتماعی از طریق نمایش آنان در فضای اجتماعی است.  از آنجایی که در رسانه‌‌های ایران برخی‌ محدودیاتی برای بیان این مشکلات وجود دارد،  گرافیتی میتواند به عنوان ابزاری موثر، هر چند محدود، برای ابراز عقاید و بالا بردن آگاهی‌ عمومی‌ نسبت به این مشکلات اجتماعی، ایفای نقش کند.همانند سینمای ایرانی‌، هنر گرافیتی هم میتواند به یک نوع فضای آزادی برای ایرانیان بدل شود.

اما بیش از هر چیز، آثار بلک هند ، روایت‌هایی‌ گیرا از تجربه زندگی‌ در تهران هستند.